....มารู้จัก ผึ้งในเมืองไทย...

สุนทร  ตรีนันทวัน

สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง  ที่จัดเป็นสัตว์สังคมการเป็นอยู่ต่างกันกับสัตว์อื่น ๆ  สัตว์สังคมเช่นพวก  ผึ้ง  มด  ต่อ  แตน  ปลวก  นั่นเองครับ   แต่ผทจะพูดถึงเรื่อง  ชนิดของผึ้งในเมืองไทยครับ  ว่ามีกี่ชนิด  แต่ละชนิดรูปร่างแตกต่างกันอย่างไรบ้าง  ทำรังอยู่ที่ไหนกันบ้าง

ตามธรรมชาติผึ้งอาศัยอยู่ตามโพรงไม้หรือกิ่งไม้  ส่วนผึ้งเลี้ยงก็อยู่ในรังในหีบเลี้ยง  ที่คนสร้างให้เพื่อความสะดวกในการเก็บน้ำผึ้ง  ในรังผึ้งใหญ่ ๆ อาจมีผึ้งถึง 50,000 ตัว  ผึ้งทั้งหมดในหนึ่งรังมาจากผึ้งนางพญาตัวเดียวกันทั้งหมด  ดังนั้นในรังผึ้งก็เปรียบได้เป็นครอบครัวขนาดมหึมาทีเดียว  ผึ้งนางพญาเป็นผู้ปกครองอาณาจักรรังผึ้ง  ทำหน้าที่สร้างประชากรโดยสามารถวางไข่ได้ทีละเป็นพันฟอง  ผึ้งนางพญามีขนาดตัวใหญ่กว่าผึ้งงาน  มีอายุประมาณ 1 – 2   ปี

ส่วนผึ้งงานจะเป็นหมัน  ผึ้งงานทำหน้าที่ทุกอย่างในรังผึ้ง  เช่น  ดูแลทำความสะอาด  ซ่อมแซมรัง  ป้องกันศัตรู  หาอาหาร  และป้อนอาหารให้ตัวอ่อน  ผึ้งนางพญา  รวมทั้งผึ้งตัวผู้ด้วย  ผึ้งงานทุกตัวทำหน้าที่ของตัว  อย่างเคร่งครัดเพื่อประโยชน์ของส่วนรวม  นักวิทยาศาสตร์พบว่าผึ้งงานมีสารพันธุกรรมที่ควบคุมพฤติกรรมการทำงาน  ทำให้ผึ้งงานทำหน้าที่เฉพาะด้านต่าง ๆ  ภายในรังได้อย่างมีประสิทธิภาพ  ผึ้งงานมีขนาดเล็กกว่าผึ้งนางพญา  มีอา ยุประมาณ 2 เดือน

ผึ้งตัวผู้มีขนาดใหญ่  ลำตัวอ้วนและสั้นกว่าผึ้งนางพญา  ผึ้งตัวผู้ไม่มีเหล็กใน  หาอาหารเองไม่ได้  มีหน้าที่ผสมพันธุ์เท่านั้น  เมื่อผสมพันธุ์แล้วก็ตกลงมาตาย  ส่วนผึ้งตัวผู้ที่ไม่ได้ผสมพันธุ์จะถูกปล่อยให้อดอาหารตาย  ดังนั้น  จึงพบผึ้งตัวผู้เฉพาะในช่วงฤดูผสมพันธุ์เท่านั้น

ผึ้งทั้งสามพวกคือ  ผึ้งงาน  ผึ้งนางพญา  และผึ้งตัวผู้ต่างก็ทำตามหน้าที่ได้อย่างมีระเบียบ  ทำให้ผึ้งสามารถสร้างรังและสะสมอาหารได้มากอย่างน่าพิศวง  ทั้งที่ผึ้งเป็นแมลงตัวเล็ก ๆ

ผึ้งในประเทศไทย มีอยู่  4  ชนิด  ได้แก่

ผึ้งหลวง เป็นผึ้งที่มีขนาดใหญ่ที่สุดและรังใหญ่ที่สุดด้วย  ลำตัวยาวประมาณ 1.5 – 2 เซนติเมตร  ท้องเป็นปล้องสีดำสลับเหลือง  พบได้ตามป่าหรือชนบท  สร้างรังบนที่สูงมาก ๆ  เป็นผึ้งที่ดุและต่อยปวดกว่าชนิดอื่น ๆ  ผึ้งหลวงให้น้ำผึ้งดีที่สุดในเดือนเมษายน  ที่เรียกกันว่าน้ำผึ้งเดือนห้า

ผึ้งโพรง ขนาดเล็กกว่าผึ้งหลวง  ท้องเป็นปล้องสีน้ำตาลสลับเหลือง  สร้างรังในโพรงหรือชายคา  นำมาเลี้ยงในหีบได้  ผึ้งโพรงให้น้ำผึ้งมากในฤดูที่มีดอกของไม้ผล  เช่น  เงาะ  ทุเรียน  มะพร้าว   ลิ้นจี่   ลำใย  บ้านเรามีการเลี้ยงผึ้งโพรงในหีบไม้ที่กระจายอยู่ตามภาคต่างๆของประเทศ  และเมื่อเร็ว ๆ นี้เอง  นักวิจัยจากจุฬาลงภรณ์มหาวิทยาลัย  พบว่าผึ้งโพรงมีความสามารถพิเศษกว่าผึ้งพันธุ์คือ  มีความต้านทานต่อไร ศัตรูผึ้งได้ดีมาก  นับเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อการปรับสายพันธุ์ผึ้งในบ้านเรา

ผึ้งมิ้ม ขนาดลำตัวเล็กกว่าผึ้งโพรง  ขนาดรังก็เล็กด้วย  ขนาดของผึ้งมิ้มใกล้เคียงกับแมลงวันบ้าน  จึงทำให้บางทีเรียก  ผึ้งแมลงวัน  ท้องผึ้งมิ้มเป็นสีดำสลับขาว  พบผึ้งมิ้มได้ทั่ว ๆ ไปตามขนมหวาน  ผลไม้สุก  สร้างรังในที่ไม่ค่อยสูงนัก  ให้น้ำผึ้งมากในเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน

ผึ้งพันธุ์ หรือผึ้งฝรั่ง  มีขนาดเล็กกว่าผึ้งหลวง  แต่ใหญ่กว่าผึ้งโพรง  เป็นผึ้งที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ  ผึ้งพันธุ์ถูกเลี้ยงในอุตสาหกรรมน้ำผึ้งมานาน  ขนาดรังผึ้งพันธุ์เหมาะสมกับการเลี้ยงในหีบและเก็บน้ำผึ้งได้มาก

***ตอนนี้เราคงทราบแล้วนะครับว่า  ผึ้งในเมืองไทยนั้นมีกี่ชนิด  รวมทั้งการดำรงชีวิตของผึ้งแต่ละชนิดนะครับ****